Stellarium: افلاک‌نمای آزاد

استلّاریوم یک افلاک‌نمای [ ۲ ] رومیزی بازمتن است که با استفاده از OpenGL آسمان را لحظه به لحظه ترسیم می‌کند . در نتیجه آسمان را همانطور که با چشم، دوربین دوچشمی یا تلسکوپی ساده می‌بینید نشان می‌دهد . توسعه استلّاریوم را برنامه‌نویسی فرانسوی بنام فابین چِریو [ ۳ ] در تابستان سال ۲۰۰۱ آغاز کرد . این افلاک‌نما مجموعه‌ای بیش از ۱۲۰۰۰۰ ستاره از کاتالوگ هیپارکوس و تمام سیاره‌های کهکشان راه شیری به همراه قمرهای اصلی‌شان را در خود دارد . همچنین از نمای پانوراما، نمایش مه و اتمسفر، طلوع و غروب واقعی، و گرفتگی‌ها ( خسوف و کسوف ) پشتیبانی می‌کند .

با اجرای استلّاریوم چنین صفحه‌ای پیش رو خواهید داشت :

استلّاریوم در نگاه اول

در بالای صفحه مشخصات تصویر آسمان و در پایین گزینه‌های برنامه و امکان تغییر زمان وضعیت آسمان جایگذاری شده‌اند که دسترسی به امکانات و اطلاعات این نرم‌افزار را بسیار ساده کرده است .

ترسیم صور فلکی و پیکره‌های آسمانی به همراه نام آنها، اعمال شبکه مدارهای افقی و عمودی و نمایش سحابی‌های بین ستاره‌ای از امکانات این افلاک‌نمای‌اند .

صور فلکی

پیکره‌های آسمان

سحابی‌های بین ستاره‌ای

با استلّاریوم می‌توانید اطلاعات ستاره‌ها و سیاره‌ها را ببینید یا آنها را در آسمان جستجو کنید .

مشخصات ستاره تعیین شده در پایین تصویر، در بالای صفحه استلّاریوم آمده است .

با وارد کردن اولین حروف، استلّاریوم لیستی از اطلاعات موجود بین داده‌های خود ارائه می‌کند .

و با کامل کردن نام، محل آن جرم آسمانی را به شما نشان می دهد .

در بخش تنظیمات می‌توان زبان، تاریخ و زمان، مکان، مناظر، خروجی تصویر و همچنین نوع پردازش تصویری را تنظیم نمود . به نظر می‌رسد گزینه‌های مختلف این بخش هنوز جای کار دارد . به عنوان مثال در بخش تنظیم زبان هیچ زبانی وجود ندارد و بخش آسمان در تمدنهای مختلف هنوز ناقص است . که البته با توجه به اینکه نسخه مورد بررسی نسخه 0.8.0 نرم‌افزار است وجود چنین کمبودهایی برای یک نرم‌افزار آزاد عجیب نیست و بطور قطع توسعه‌دهندگان این برنامه در پی داوطلبانی هستند تا در هر چه کامل‌تر کردن این نرم‌افزار از آنها کمک بگیرند . علاوه بر این، تعیین موقعیت مکانی کار دشواری است . به عنوان مثال من برای رساندن ارتفاع، به سطح ارتفاع متوسط تهران که ۱۵۰۰ متر بالاتر از سطح دریاست ۱۵۰ بار کلیک کردم . برای تعیین طول و عرض جغرافیایی هم مشکلاتی مشابه وجود دارد . گاهی طول یا عرض جغرافیایی با کلیک کردن بر روی نشانگرهای بالا و پایین تغییر نمی‌کند و شما مجبورید یکی دو درجه یا چند دقیقه را با نشانگر ماوس بر روی نقشه کوچک جهان جابجا کنید . کمی باید اعصاب خرج کنید . ثانیه هم که در مختصات طول و عرض جغرافیایی در نسخه فعلی بی‌مصرف است .

تنطیم مکان در استلّاریوم کار آسانی نیست .

استلّاریوم نرم‌افزار بکار گرفته شده در نمایشگرهای افلاک‌نمای دیجیتال [ ۵ ] شرکت Digitalis است [ ۴ ]. این شرکت در توضیح دلیل انتخاب استلّاریوم برای نمایشگرهایش می‌نویسد : «ما از نرم‌افزار بازمتن ستاره‌شناسی استلّاریوم استفاده می‌کنیم تا پول زیادی خرج پروانه نرم افزار نکنیم . ( هر چند مبلغ قابل توجهی صرف نگهداری و توسعه این نرم‌افزار می‌کنیم .) استلّاریوم بیشتر امکانات اصلی نرم‌افزارهای تجاری مشابه را دارد.»

این یکی از مواردی است که اهمیت پروانه نرم‌افزار را نشان می‌دهد . استلّاریوم با پروانه جامع همگانی گنو [ ۶ ] منتشر می‌شود و آخرین نسخه آن در زمان نوشتن این مقاله از [ ۷ ] برای گنو / لینوکس و یونیکس قابل دریافت است . کاربران ویندوز و مک هم غصه نخورند . استلّاریوم برای آنها هم از [ ۸ ] و [ ۹ ] قابل دریافت است . اگر به راهنمای کاربری نیاز دارید آخرین نسخه آن را تا امروز را از [ ۱۰ ] دریافت کنید .

بهنام بهجت مرندی blixbox@gmail.com

[ ۱ ] http://www.stellarium.org/
[ ۲ ] Planetarium
[ ۳ ] Fabien Chéreau
[ ۴ ] Digital Planetarium Projector
[ ۵ ] http://www.digitaliseducation.com/
[ ۶ ] GNU GPL
[ ۷ ] http://prdownloads.sourceforge.net/stellarium/stellarium-0.8.0.tar.gz?download
[ ۸ ] http://prdownloads.sourceforge.net/stellarium/stellarium-0.8.0.exe?download
[ ۹ ] http://prdownloads.sourceforge.net/stellarium/Stellarium-0.8.0a-universal.dmg?download
[ ۱۰] http://prdownloads.sourceforge.net/stellarium/stellarium_user_guide-0.8.0-1.pdf?download

PDF Version