GPL: آزادی و تضمین آزادی(864 مجموع کلمات موجود در متن) (7545 بار مطالعه شده است)  GPL: آزادی
و تضمین آزادی
دیدگاهی
که بنیاد نرم‌افزار آزاد – که از این به
بعد آن را FSF معادل
Free Software Foundation می‌نامیم
- درباره آزادی
لازم در رابطه با نرم‌افزار دارد در
پروانه محصول این بنیاد متبلور می‌شود.
پروانه GNU
General Public License که می‌توان
آنرا «پروانه
جامع همگانی گنو» ترجمه
کرد. نام متداول
این پروانه GNU GPL است
و ترجمه‌ای برای فارسی معمول نیست.
نگاهی
به آمار
پروژه‌های میزبانی شده در سایت freshmeat.net
نشان می‌دهد که ۶۸
درصد پروژه‌ها با پروانه GPL ثبت
شده‌اند. در
این مقاله سعی می‌کنیم دلایل محبوبیت
این پروانه بین توسعه‌دهندگان نرم‌افزارهای
آزاد و بازمتن را بررسی کنیم.
دیدگاه
GPL نتیجه
نوع نگاه FSF به
موضوع نرم‌افزار است. این
نگاه قبلاً در مقاله‌ای از همین مجله
الکترونیک توضیح داده شده و در اینجا تنها
به نکات مهم مربوطه اشاره خواهیم کرد.
بنا
بر نظر FSF یک
نرم‌افزار برای آنکه نرم‌افزار آزاد به
حساب آید باید چهار نوع آزادی برای کاربران
فراهم آورد که عبارتند از:
آزادی
اجرای برنامه برای هر منظوری (آزادی
۰)
آزادی
مطالعه و بررسی چگونگی عملکرد برنامه و
تغییر آن برای نیاز خود (آزادی
۱). دسترسی به
کد منبع یک پیش‌شرط برای این آزادی
می‌باشد.
آزادی
توزیع مجدد کپی‌هایی از آن، به این ترتیب
شما می‌توانید به همسایگان [اطرافیان]
خود کمک کنید (آزادی
۲).
آزادی
بهبود برنامه و انتشار این تغییرات برای
عموم، بدین وسیله تمام جامعه از آن بهره
می‌برند (آزادی
۳). دسترسی به
کد منبع یک پیش‌شرط برای این آزادی
می‌باشد.
در مقدمه
پروانه تصریح شده که قصد GPL دفاع
از آزادیهای برنامه‌نویسان، توسعه‌دهندگان
و کاربران است. همان
آزادیهایی که FSF بر
آنها تاکید دارد. اما
اینها امکاناتی هستند که هر نرم‌افزاری
که با کد منبع و در عرصه عمومی، بی هیچ
مجوزی منتشر شود هم به افراد می‌دهد.
به عنوان نمونه
پروانه BSD
هیچ محدویتی برای نوع
انتشار مجدد نرم‌افزارهای منتشر شده با
آن پروانه در نظر نگرفته اما GPL
تاکید می‌کند که
محدودیتهایی وضع کرده تا از سلب حقوق
افرادی که از این مجوز برای توزیع
نرم‌افزارشان استفاده می‌کنند جلوگیری
کند.
گروهی،
از جمله طرفداران پروانه BSD معتقدند
که هر نوع محدودیتی حتا اگر برای تضمین
آزاد ماندن نرم‌افزار وضع شود، در واقع
آزادی را مخدوش کرده است. می‌توان
گفت این اختلاف دیدگاه، تفاوت نظری تفکر
حاکم بر پروانه GPL در
مقابل طرز فکر ارائه دهنده پروانه BSD
است که یکی آزادی را
بدون تضمین آن ناقص و دیگری آزادی را با
هر تضمینی برای آن مخدوش می‌داند.
شیوه
حقوقی
از متن
پروانه GPL مشخص
است که با وجود تلاش برای رعایت اعتبار
حقوقی، متن، لحنی صمیمی و بی‌پیرایه
دارد. نویسندگان
پروانه بیش از اینکه به قطعیّت استدلالشان
در دادگاه فکر کنند در پی انتقال مفهوم
مورد نظرشان به کاربران پروانه‌اند.در
نتیجه پروانه از لغات و اصطلاحات خشک و
پیچیده حقوقی خالی است و بجای آن با کلماتی
ساده و واضح بنا شده است. GPL در
جای جای خود اشاره می‌کند که برای تعهد
به این پروانه، کافیست به آن، یا در حقیقت
به دیدگاه پشت متن، عمل شود. و
اینکه نیازی نیست در پی این باشیم که آیا
دیگران هم به تعهد خود عمل می‌کنند یا
نه. این موضوعی
مربوط به ما نیست. به
عبارت دیگر ما را از تفحّص در کار دیگران
باز می‌دارد. عملی
که در بسیاری از مجوزهای دیگر افراد را
تشویق به انجام آن و گزارش موارد خلاف
تعهد در ازای دریافت جایزه می‌کند.
GPL
بر بستر قانون حق تالیف
تعهدنامه‌ای را فراهم می‌آورد که بجای
محدود کردن دانش برای کسب سود مادی، تنها
در کف یکی، امکان انتقال، انتشار و ارتقا
دانش را فراهم می‌آورد. پول
درآوردن هم مزموم نیست به شرط اینکه به
منافع تکثیر دانش در جوامع لطمه نزند.
علاوه
بر این در پروانه GPL مشخص
شده که توزیع‌کننده نرم‌افزار با این
مجوز هیچ‌گونه تعهدی در قبال برنامه
ندارد. برنامه
«همان است
که هست» و
توزیع‌کننده مسئولیتی در قبال اجرا یا
برای پشتیبانی از نرم‌افزار برعهده
نمی‌گیرد. مگر
آنکه در قراردادی جدا چنین مسئولیتی تایید
شود.
نتایج
وقتی
نرم‌افزاری با پروانه GPL منتشر
می‌شود فضایی چند وجهی در اطراف آن شکل
می‌گیرد. از
یک طرف امکان بی‌پایان توزیع و ارتقا آن
پدید می‌آید. از
طرف دیگر همواره نرم‌افزار خصوصیات
نرم‌افزار آزاد را با تعریف FSF
حفظ خواهد کرد.
همچنین امکان انواع
خدمات‌رسانی مربوط به آن نرم‌افزار از
توسعه آن در شاخه‌های خاص – البته اگر
چنین قابلیتهایی داشته باشد – تا پشتیبانی
فنی شکل می‌گیرد. چنین
فضایی امکان می‌دهد تا نرم‌افزار به جای
اینکه به ابزار کاسبی کاسبکاران – بخوانید
Businessman – تبدیل
گردد، به وسیله کسب درآمد برنامه‌نویسان
در ازای خدماتی که ارائه می‌دهند بدل
شود.
علاوه
بر این، روح حاکم بر GPL افراد
را تشویق می‌کند تا بجای جستجو در کارهای
غلط دیگران، کار خود را درست انجام دهند
و در اختیار بقیه افراد جامعه بگذارند.
تمام
اینها و مهمتر از همه روح انسانی و
اخلاق‌گرای پروانه GPL می‌تواند
دلایل محبوبیتش در میان برنامه‌نویسان
باشد.
تکمله
آخرین
ویرایش پروانه GPL همواره
در آدرس http://www.gnu.org/licenses/gpl.html
موجود است.
ترجمه‌ای فارسی از
این پروانه بدست آقای کاوه رنجبر در آدرس
http://www.kaveh.org/gnu/gpl-fa.html
آمده که نویسنده این
متن، آن ترجمه را با اندکی ویرایش در همین
شماره آورده است. | 
منوی اصلی
